«Գիշերվա դիրեկտոր» Սամվելը՝ կյանքի ու մահվան մասին mediamax.am

Դուռը բացվում է, օդը խփում է դեմքիդ՝ սառը, ինչպես մետաղը, որի վրա դեռ արյան հետքեր կան։ Սառնությունը ոչ թե զգացվում է, այլ նստում է՝ շնչիդ։ Լույսը այստեղ ոչ թե փայլում է, այլ կարծես տրորված լինի՝ ինչպես հին լուսանկար, որի վրա ամեն առավոտ նոր ստվեր է ընկնում: Միակ ձայնը ջրի կաթոցն է՝ բարակ, համառ, ինչպես ժամացույցի տկտկոցը, որը չափազանց ճշգրիտ հիշեցնում է ժամանակի հոսքը։Դագաղները դասավորված են կողք կողքի՝ խնամքով, մի քիչ ավելին, քան պարզապես առարկաներ։ Միջանցքը դատարկ է, բայց թվում է՝ ինչ-որ մեկի հայացքն անցնում է պատերի վրայով։

Սամվել Նիկողոսյանը նստած է միջանցքում՝ բանալին մեխանիկորեն մատների մեջ պտտելով։ Թվում է՝ այդ շարժումը սովորություն չէ, այլ ծես՝ տարածքը հնազանդեցնելու, լռությունն իր կողմը տանելու։ Օդի մեջ կա մի հոտ, որը հնարավոր չէ շփոթել ոչ մի այլ բանի հետ։ Սամվելը հետո կասի՝ «դիակների հոտն ուրիշ ա․ նման ա խոնավ հողի ու սառը երկաթի հոտին»։ Կես կատակ, կես լուրջ պատմում էր, որ բոլորը դեռ մանկությունից ասում էին՝ ինքը պահակ է լինելու։ «Դե, ոնց որ տեսան, ճիշտ ասեցին, ես էլ չբողոքեցի» - ավելացնում է՝ առանց ափսոսանքի։ Ասում է, որ մեծ նպատակներ էլ չի ունեցել․ կյանքը մի տեսակ ինքն է որոշել իր տեղը, ու ինքը՝ համաձայնվել է։Սամվել Նիկողոսյանը մեկ տարուց ավելի է դիահերձարանի պահակ է աշխատում «Մեմորիալ սգո ծառայությունում»։ Նա ոչ միայն վերահսկում է տարածքը, այլեւ ընդունում է դիակները։ Սամվելը հիշում է, թե ինչպես էր առաջին անգամ եկել այստեղ։Սամվելը շինարարությունից էր դուրս եկել ու երկար ժամանակ չէր աշխատում։ «Ես էլ հիմա մենակ եմ ապրում։ Երեխեքը կեսը Ամերիկա են, կեսը՝ այստեղ։ Երբ իրանք գնացին, տեղափոխվեցի մորքուրիս տուն։ Մորքուրս մահացավ մոտ մեկ տարի առաջ, ու մնացի մենակ», - պատմում է նա:Թոշակով ապրող, առանց կայուն աշխատանքի՝ ստիպված էր դիմակայել ոչ միայն ֆինանսական դժվարություններին, այլեւ սեփական վախերին։ «Գնացի տուն ու ինձ ասեցի՝ վերջ, մեռելից չպիտի վախենաս», - հիշում է Սամվելը։ Նրա առօրյան հստակ ու կրկնվող է՝ ամեն ինչ հաշվարկված, գրեթե առանց զգացմունքի։ Երբ դիակ են բերում, Սամվելը դուռը փակում է, որպեսզի հարազատները չտեսնեն իջեցման պահը։ Ասում է՝ «քաշում ես, մի քիչ դժվար ա, տհաճ ա հարազատների համար, չեմ ուզում տեսնեն»։ Աշխատանքային գործողությունները նա կատարում է մեխանիկորեն՝ վերցնել, տեղավորել, գրանցել։ Հետո պարզապես գրում է տվյալները, վերցնում հեռախոսահամարը ու ասում՝ «առավոտյան 09։30 կգաք»։Սամվելը գիտակցաբար սահման է գծել աշխատանքի ու իր ներքին աշխարհի միջեւ։ Չի թողնում, որ տեսածը մտնի իր մեջ, որովհետեւ եթե մտնի, եթե բոլորի ցավը վերցնի՝ «վերջ, կգժվես, չես դիմանա»։ Նրա խոսքով՝ սա պարզապես աշխատանք է, տեխնիկական գործ, որը պետք է արվի։Սամվելը ժպտում է, երբ հարցնում եմ՝ լինո՞ւմ է, որ մահացածների հետ էլ ինչ-որ բան խոսի, կատակի։«Չէ», - հանգիստ ասում է, - «ես իրանցից նեղացած եմ, որ մեռել են։ Դրա համար չեմ էլ խոսում»։Մի պահ լռում է, հետո ավելացնում.«Մենակ մի աղջկա դեպքում ինձ շատ վատ զգացի։ Իրան իջացրի քարի վրա, երեսը բացվեց, տեսա՝ ջահել աղջիկ ա։ Ծանր էր…»Ջուրը դեռ կաթում է։ Ժամանակը՝ նույնպես։ Հարցնում եմ՝ ի՞նչից էր մահացել։ Սամվելը ուսերն է թափ տալիս.«Ինձ ոչ մեկը բան չի ասում։ Ես էլ չեմ հարցնում»։Հետո պատմում է, որ երբ նոր էր եկել աշխատանքի, նախորդ պահակը՝ տարիքով մի մարդ, արդեն հիվանդ էր, չէր գալիս։ «Ես համարյա մի ամիս ամեն օր գալիս էի, մինչեւ փոխարինող գտան։ Գնում էի տուն, ոչ պառկում էի, ոչ քնում։ Վախենում էի՝ հանկարծ քնեմ, զանգեն՝ չլսեմ։ Դժվար շրջան էր»։Սամվելը ժպտում է, երբ խոսքը գնում է իր դերի մասին։ Ասում է՝ գիշերվա պահակը իրականում ամեն ինչ գիտի՝ շենքի ձայները, մարդկանց անցուդարձը, անգամ այն լռությունը, որը ցերեկն անհետանում է։«Գիշերվա դիրեկտորը ես եմ», - ասում է նա առանց հեգնանքի, բայց մի փոքր հպարտությամբ։Որքան շատ մահ է նա տեսնում, այնքան ավելի խորն ու պարզ է սիրում կյանքը։«Կյանքը լավ բան ա, - ասում է նա։ - Ես սիրում եմ էս կյանքը։ Ապրում ես, գնում ես, գալիս ես, շփվում ես։ Իսկ որ գիտես՝ պիտի տանեն, հող փորեն, քեզ դնեն մեջը, հողը լցնեն վրեդ… էդտեղ արդեն, մի տեսակ «что-то не клеится» էլի»։Նրա խոսքը պարզ է, առանց փիլիսոփայական բարձր տոնայնության։ Չի փորձում վերլուծել մահը՝ պարզապես ընդունում է այն։ Մահը նրա համար այլեւս ոչ թե ողբերգություն է, այլ անխուսափելի իրողություն, որը չի խանգարում իրեն սիրել ամեն օրը։Սամվելը չի ընդունում ինքնասպանությունը։ Ասում է. «Շատ թույլ մարդիկ են իմ համար»։ «Եթե ջահել մարդ են բերում, նայում ես՝ էդ մի տեսակ ուրիշ ցավ է։ Ծերերին որ բերում են, հասկանում ես՝ ապրել են իրենց բաժինը»։Հարցնում եմ՝ մահը իր համար ի՞նչ է։ Լռում է, ապա կտրուկ պատասխանում, կարծես պատասխանը չունենալով։«Մահը մահ է էլի։ Անխուսափելի։ Մեկ է՝ բոլորս մի օր պիտի մեռնենք։ Բայց ես կուզեմ միանգամից մեռնեմ։ Ամիսներով չպառկեմ։ Տեսել եմ՝ ինչ է հիվանդը, խնամելը։ Հայրս ինը ամիս պառկած էր։ Չեմ ուզենա որեւէ մեկի համար հոգս լինեմ։ Թող միանգամից լինի՝ առանց տանջանքի»։Նրա հայացքը ոչ թե սառն է, այլ պարզ, ինչպես մարդու, որ վաղուց այլեւս ոչինչ չի զարմացնում։ Մահը Սամվելի համար աշխատանք է, հերթական գործողություն, որն ունի իր մեխանիկան, իր կարգը, իր ժամկետը։ Եվ այդ ամենից հետո, բնական է, հարցնելը՝ վախենու՞մ է մահվանից։«Մի քիչ սրթսրթում եմ, բայց մեկ է՝ պիտի տանի։ Էլ չի գա հարցնի՝ գալիս ես, թե մնալու ես։ Եթե հարցնի՝ կասեմ՝ ախպեր ջան, ես դեռ կմնամ, դու գնա։ Բայց եթե միանգամից խփեց, տարավ՝ ուրեմն էդպես էր պետք, էդպես էլ լինելու է»։Դուռը փակվում է, լույսը մարում։ Սամվելը դուրս է գալիս միջանցքից, բանալին՝ դեռ մատների մեջ։ Դրսում քաղաքն է՝ իր ձայներով, շան հաչոցով, ավտոբուսի աղմուկով, հացի հոտով։ Ներսում ամեն ինչ մնում է նույնը. ջուրը շարունակում է կաթել, ժամանակը՝ նույնպես։Հ․Գ Եթե Սամվելը լսեր, կասեր․ «Հա, ճիշտ ա ասում մարդը։ Մի օր քարը քաշում ես, մի օր քեզ են քաշում։ Էդ ա կյանքը»։Աստղիկ ՀովհաննեսովԼուսանկարները՝ Էմին Արիստակեսյանի