Թուրքական օդանավը խորտակվել է՝ ինչպես Իրանի նախագահ Ռաիսիի ուղղաթիռը 1in.am

Ադրբեջանի նախագահի աշխատակազմի հովանու ներքո գործող «Ատլաս» վերլուծական կենտրոնի տնօրեն Էլխան Շահինօղլուն թուրքական ռազմատրանսպորտային օդանավի աղետը «նույնակացրել է» 2019թ. հուլիսի 24-ին ադրբեջանական ՄԻԳ 29-ի խորտակման հետ: Խոսքը, ըստ պաշտոնական վարկածի, «գիշերային ժամերին ուսումնա-վարժական թռիչք կատարող» կործանիչի մասին է, որ վայր էր ընկել Կասպից ծովում՝ «հյուսիսային ուղղությամբ Բաքվից 65 կիլոմետր հեռավորության վրա»: Ինքնաթիռի բեկորները և օդաչուի մարմինը հայտնաբերվել է շուրջ մեկ ամիս հետո: Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարության հանձնաժողովը եկել է պաշտոնական եզրակացության, որ ինքնաթիռը «բախվել է թռչունների երամի, հարվածից օդաչուն ծանր վնասվածքներ է ստացել և կորցրել կառավարելու ունակությունը»:

Բազմաթիվ փորձագետներ, սակայն, այդ եզրակացությունը չեն ընդունում: Ադրբեջանում իշխող տեսակետ կա, որ ուսումնավարժական թռիչք իրականացնող կործանիչը «Ռուսաստանի կողմից ենթարկվել է ռադիոէլեկտրոնային հարձակման»: Որպես հիմնավորում վկայակոչվում է փաստը, որ աղետի պահին ՄԻԳ 29-ը «վայրկենապես անհետացել է դիտարկման սարքերի էկրաններից, իսկ օդաչուի հետ կապը՝ խզվել»: Վրաստանի նավիգացիոն ծառայությունները հայտնել են, որ երկրի օդային տարածք մուտք գործելուց «րոպեն անց» թուրքական «Հերկուլեսը» նույնպես անհետացել է ռադարների տեսանելիությունից, իսկ անձնակազմն «աղետի կամ վթարային վիճակի մասին տեղեկություն չի հայտնել»:

Թուրքական ռազմատրանսպորտային օդանավի կործանման առթիվ «խորը ցավակցություն» հայտնելով Թուրքիային և թուրք ժողովրդին, համարելով, որ «զոհվածները նաև Ադրբեջանի հերոսներն են», Միլլի մեջլիսի նախկին պատգամավոր, ընդդիմադիր «Ժողովրդավարական ուժերի ազգային խորհրդի» նախագահության անդամ Գյուլթեքին Հաջիբեյլին ֆեյսբուքյան գրառումն ավարտել է սենսացիոն տպավորությամբ. «Ես ոչ բնագավառի փորձագետ եմ, ոչ էլ տուրք եմ տալիս դավադրապաշտականությանը, բայց քաղաքական գործչի իմ ինտուիցիան այս աղետը նմանեցնում է Իրանի նախագահի ուղղաթիռի կործանմանը»:

Խոսքն, անկասկած, Իրանի նախագահ Էբրահիմ Ռաիսիի ուղղաթիռի կործանման մասին է, որ տեղի է ունեցել 2024թ. մայիսի 19-ին, երբ նա Իլհամ Ալիևի հետ իրանա-ադրբեջանական սահմանին հանդիպումից հետո վերադառնում էր Թեհրան: Ըստ պաշտոնական եզրակացության, ուղղաթիռի կործանման պատճառ են հանդիսացել եղանակային անբարենպաստ պայմանները: Թուրքական օդանավի աղետի հավանական պատճառ է նշվում «մետաղական կոնստրուկցիաների մաշվածությունը»: Ռաիսիի ուղղաթիռի խորտակման շուրջ հրապարակումներում նշվում էր, որ այն «ամերիկյան արտադրության է և հնացած»: Արդյոք այդ նմանությո՞ւնը նկատի ունի Գյուլթեքին Հաջիբեյլին, թե՞ նրա դիտարկումը խորքային ենթատեքստ ունի, մնում է միայն ենթադրել:

Դիտարժան է Turkiye պարբերականի ակնարկը, որ, ի տարբերություն Թուրքիայի «դաշնակից և բարեկամ երկրների, Ռուսաստանը նույնիսկ ԱԳՆ մակարդակով պաշտոնական ցավակցություն չի հայտնել, բավարարվել է Անկարայում իր դեսպանատան սոցցանցային գրառումով»: Գուցե պատահական զուգադիպություն է, բայց թուրքական «Հերկուլեսը» վրաց-ադրբեջանական սահմանին խորտակվել է Իսրայելի վարչապետին և երեք տասնյակից ավելի այլ պաշտոնյաների ձերբակալության օրդեր տալու Թուրքիայի նախագահի որոշումը հրապարակայնացնելուց մեկ օր հետո: