«Հրապարակ». Ադրբեջանի՝ Հայաստանի վրա հարձակվելու մասին ցանկացած հիշատակում մաքուր քարոզչություն է եւ միֆ hraparak.am

Սկիզբը՝ այստեղ

«Հրապարակի» զրուցակիցն ԱՄՆ 28-րդ նախագահ Վուդրո Վիլսոնի ժառանգներից Դոնալդ Վիլսոն Բուշը։

- Ադրբեջանում շարունակում են կեղծ մեղադրանքներով ապօրինի կալանքի տակ պահել Արցախի ռազմաքաղաքական նախկին ղեկավարներին, պատերազմի ժամանակ գերեվարված այլ հայ զինվորների: ՀՀ իշխանությունն այս հարցը հանել է Բաքվի հետ հարաբերությունների կարգավորման նախապայմաններից: Ձեր ասոցիացիան եւ Դուք՝ անձամբ, ի՞նչ եք անում՝ այդ ապօրինությունների դեմ պայքարելու, այդ ամենի մասին բարձրաձայնելու համար։

- ԱՄՆ պաշտպանության եւ պետդեպարտամենտներում իմ կապերից գիտեմ, որ նախապայմանների միտումնավոր սահմանափակումը եւ Փաշինյանի կառավարության կողմից Ադրբեջանի հետ այս երկարատեւ խաղաղության գործընթացի ընթացքում արված զիջումների համեմատաբար երկար ցանկը նպատակ ունեն հանգստացնելու Ալիեւին եւ նրա թուրք գործընկերոջը՝ Ադրբեջանի եւ Թուրքիայի հետ հարաբերությունների վերջնական կարգավորման համաձայնագրի հասնելու շարունակական ջանքերում։ Ինչ վերաբերում է Միացյալ Նահանգներին, ապա Հայաստանի, Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի միջեւ հարաբերությունների կարգավորումը նրա գլխավոր նպատակն է։ Դա է նպատակը։ Խաղաղության հաստատումը եւ սահմանների բացումը կովկասյան տարածաշրջանում նախկին թշնամիների միջեւ մշակութային փոխանակման, ճանապարհորդության եւ առեւտրի համար այն է, ինչ ցանկանում է Միացյալ Նահանգները: Ես վստահ եմ, որ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ վերջնական խաղաղության համաձայնագրի ստորագրումից հետո, անօրինական կերպով կալանավորված Արցախի նախկին ռազմական եւ քաղաքական առաջնորդները եւ այլ հայ բանտարկյալներ ազատ կարձակվեն։ Իմ կողմից, արձագանքելով այն մեծ փոփոխություններին, որոնց բախվել է Հայաստանը վերջին 5 տարիների ընթացքում, ես օգնել եմ կազմակերպել մի շարք աղմկահարույց, ինքնաբուխ հասարակական բողոքի ցույցեր ամբողջ Ամերիկայում՝ ի աջակցություն Հայաստանի եւ Արցախի, երբ սփյուռքի առաջնորդներն ինձ խնդրել են այդ մասին: Այնուհետեւ՝ Արցախի կորստից հետո ես անմիջականորեն ներգրավվեցի Վաշինգտոնում լոբբիստական գործընթացում (որպեսզի կանխեմ Ալիեւի կողմից մշակութային հետագա ցեղասպանության իրականացումն Արցախում, այն բանից հետո, երբ բոլորը հեռացան), որի արդյունքում Միացյալ Նահանգների Միջազգային կրոնական ազատության հարցերով հանձնաժողովը (UCIRF) կիրառեց ԱՄՆ Կոնգրեսի կողմից Բաքվի ռեժիմի դեմ կիրառվող պատժամիջոցները՝ 2023 թվականին Ադրբեջանը UCIRF-ի «Հսկողության ցուցակից» բարձրացնելով մինչեւ «Հատկապես մտահոգիչ երկրի» (CPC) կարգավիճակ 2024 թվականին։ Բացի այդ, սկսած 2024 թ․ հունվարից, ժողովրդական մակարդակով ես անմիջականորեն ներգրավված եմ եղել տարածաշրջանային խաղաղության հաստատման գործընթացում՝ կազմակերպելով չեզոք միջավայրում հայ ավետարանական քրիստոնյա հովիվների եւ Ադրբեջանի ավետարանական հովիվների միջեւ առաջին գաղտնի հանդիպումը՝ քննարկելու տարածաշրջանային հաշտեցման ջանքերի մեկնարկը Հայաստանի, Ադրբեջանի եւ Թուրքիայի միջեւ սահմանների վերջնական բացումից հետո։ Վերջապես, վերջին 24 ամիսներին ես զբաղված եմ եղել 2011 թվականին սկսածս ծրագրի իրականացմամբ՝ կապելու Հայաստանի առաջնորդներին Վաշինգտոնում ապրող իմ ընկերների հետ, ովքեր ունակ են Հայաստան բերելու ոչ կուսակցական Ազգային աղոթքի նախաճաշի ընկերակցության մոդելը: Այդ ծրագիրը պետք է իրականացվի հաջորդ շաբաթ, երբ նոյեմբերի 14-15-ը Երեւանում կկայանա Հայաստանի Հանրապետության առաջին Ազգային աղոթքի նախաճաշը:

- Օգոստոսի 8-ին Սպիտակ տանն ամենաբարձր մակարդակով ստորագրվեց հայ-ամերիկյան համաձայնագիր, այսպես կոչված, Թրամփի երթուղու, Երեւանի եւ Վաշինգտոնի միջեւ համագործակցության զարգացման մասին: Ի՞նչ ակնկալիքներ ունեք:

- Այո, Նիկոլ Փաշինյանի եւ Իլհամ Ալիեւի միջեւ օգոստոսի 8-ին ստորագրված այս ոչ պաշտոնական խաղաղության համաձայնագիրը, որի վկան էր Դոնալդ Թրամփը, աշխարհին ցույց է տալիս, թե որքան հզոր է Միացյալ Նահանգները Հայաստանը որպես աշխարհի նոր առաջնորդ ավելի ուժեղ դարձնելու համար: Ինչ վերաբերում է TRIPP մայրուղուն, սա պարզապես խորհրդանշական, թեեւ շատ շոշափելի, առաջին քայլն է շատ ավելի լայն ծրագրում՝ հին խորհրդային դարաշրջանի երկաթուղային գծերը մեկ մեծ տրանսպորտային հանգույցի մեջ միացնելու համար՝ ճիշտ այնպես, ինչպես Փաշինյանը ներկայացնում է այն իր «Խաղաղության խաչմերուկ» նախաձեռնությունում: Եվ սա է Հայաստանի պայծառ ապագան՝ վերադառնալ իր օրինական եւ պատմական դերին՝ որպես «խաչմերուկների պահապան»: Ինչպես հասկացա պատմության խոր ուսումնասիրությունից, սա այն դերն է, որը Հայաստանը խաղացել է մարդկության պատմության գրեթե 6000 տարվա ընթացքում։ Այս երկար ժամանակամիջոցում, անկախ նրանից, թե որ կայսրությունն է տիրել այս տարածքին, հայերը, որոնք բնիկ են այս «ծովերի միջեւ գտնվող երկրում», ծառայել են որպես խաչմերուկ ամբողջ արեւմտյան կիսագնդի համար։ Այսպիսով, դեռեւս վիկինգների նավարկությունից շատ առաջ կամ նույնիսկ մինչեւ Մովսեսի՝ Սինայի լեռից իջնելը հայերն ապրել են այս նույն հողի վրա, որը ծառայում է որպես երեք մայրցամաքները միացնող ամեն ինչի խաչմերուկ՝ պատմության, մշակույթի, լեզվի, նարատիվների, առեւտրի, պատերազմի եւ, այո, խաղաղության։ Ես կարծում եմ, որ Միացյալ Նահանգները եւ Հայաստանը բնական դաշնակիցներ են՝ բազմաթիվ ընդհանուր արժեքներով, եւ դա ինձ ստիպում է շատ դրական վերաբերվել Հայաստանի ապագային։

- Վերջերս նույն TRIPP նախագծի շրջանակում Հայաստան էր այցելել ամերիկյան պատվիրակություն, քննարկվում է Սյունիքով Ադրբեջանը Նախիջեւանին կապող ճանապարհահատվածը 99 տարով ԱՄՆ-ի տնօրինությանը հանձնելու մասին: Սա կարո՞ղ է զսպել Ալիեւի բռնապետական ռեժիմին Հայաստանի վրա հնարավոր ռազմական սադրանքը:

- Ինչպես նշեցի, Ադրբեջանի՝ Հայաստանի վրա կրկին հարձակվելու կարողության կամ պատրաստակամության մասին ցանկացած հիշատակում մաքուր քարոզչություն եւ միֆ է: Վերջերս TRIPP նախաձեռնության մանրամասները քննարկելու համար ամերիկյան պատվիրակության ներկայությունը եւ այդ մայրուղու՝ ԱՄՆ-ի կողմից կառավարման 99-ամյա դրույթը լավ ցուցանիշ է, որ Ամերիկան այժմ պատրաստ է հանրային եւ տեսանելի դեր խաղալ Հարավային Կովկասում դրական արդյունքների հասնելու գործում: