Սիրիայի նախագահը, որի գլխի համար ԱՄՆ-ն 10 մլն դոլար էր խոստացել, ժամանել է Վաշինգտոն. ինչու է այցը պատմական armtimes.com

Սիրիայի ժամանակավոր նախագահ Ահմեդ ալ-Շարաան պաշտոնական այցով ժամանել է Վաշինգտոն:

Վերջերս ԱՄՆ-ն 10 միլիոն դոլար պարգևատրում էր առաջարկել նրա գլխի համար և որակել վերջինիս որպես ահաբեկիչ, իսկ այժմ նախագահ Դոնալդ Թրամփն անձամբ նրան կընդունի Սպիտակ տանը որպես Սիրիայի առաջնորդ:

Ինչով է այցը կարևոր և ինչ են քննարկելու նրանք

Աշ-Շարաայի այցը Վաշինգտոն իսկապես պատմական է մի քանի առումով. նախ՝ ոչ մի սիրիացի նախագահ երբեք պաշտոնական այցով չի եղել ԱՄՆ-ում։

Վերջին անգամ, երբ բարձրաստիճան սիրիացի պաշտոնյա այցելել է Սպիտակ տուն, դա 1999 թվականի դեկտեմբերին էր: Այցելողն այն ժամանակվա Սիրիայի արտաքին գործերի նախարար Ֆարուկ ալ-Շարաան էր, որը մասնակցել էր Իսրայելի հետ խաղաղության բանակցություններին։

Հաջորդ քառորդ դարի ընթացքում երկիրը անցել է քաղաքացիական պատերազմով, բռնաճնշումներով և միջազգային մեկուսացմամբ նշանավորված Ասադի կառավարումից մինչև վերջինիս ռեժիմի անկում: «Հայաթ Թահրիր ալ-Շամ»-ի (ՀԹՇ՝ մի շարք երկրներում ճանաչված որպես ահաբեկչական կազմակերպություն) կողմից Դամասկոսի գրավումից, Ասադի ռեժիմի անկումից և նրա՝ Մոսկվա փախուստից հետո, Սիրիայի ժամանակավոր առաջնորդ և ՀԹՇ առաջնորդ Ահմեդ ալ-Շարաան փորձում է վերականգնել հարաբերությունները այն երկրների հետ, որոնք տարիներ շարունակ խուսափել են Դամասկոսի հետ շփումից։

Ալ-Շարաայի Վաշինգտոն պաշտոնական այցի նախօրեին ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդը նրան, ինչպես նաև Ներքին գործերի նախարար Անաս Խաթաբին, հանել է իր պատժամիջոցների ցանկից: Խաթաբը ՄԱԿ-ի պատժամիջոցների տակ էր 2014 թվականից՝ որպես ՀԹՇ-ի անդամ, որը նախկինում Ալ-Քաիդայի սիրիական թևն էր:

«Այս փաստաթղթի ընդունմամբ Խորհուրդը հզոր քաղաքական ազդանշան է ուղարկում՝ ճանաչելով, որ Սիրիան մտնում է նոր դարաշրջան», - քվեարկությունից հետո ասել է ՄԱԿ-ում ԱՄՆ դեսպան Մայք Վալցը:

Ինչպես հաղորդել է Reuters-ը, Վաշինգտոնը մի քանի ամիս շարունակ կոչ էր անում Անվտանգության խորհրդի 15 անդամներին վերացնել ալ-Շարաայի դեմ պատժամիջոցները: Այս մասին բանաձև մշակվել և քվեարկության դրվել է ամերիկացի դիվանագետների կողմից: Դեռ դեկտեմբերին ԱՄՆ-ն հետ էր կանչել ալ-Շարաայի ձերբակալման գործում օգնության համար խոստացված 10 միլիոն դոլար պարգևատրման առաջարկը:

Թրամփը 180 աստիճանով փոխել է կարծիքը ալ-Շարաայի մասին

Վաշինգտոնը, և հատկապես նախագահ Դոնալդ Թրամփը, բացահայտորեն աջակցել է նախկին ջիհադիստ, այժմ երկրի առաջնորդ դարձած անձին, չնայած ԱՄՆ նախագահը սկզբում այլ կերպ էր արձագանքել Սիրիայում իշխանափոխությանը:

«Նա երիտասարդ, գրավիչ տղա է, ուժեղ տղա։ Նա ունի ուժեղ բնավորություն, շատ ուժեղ մարտիկ է։ Նա ունի բոլոր հնարավորությունները այս իրավիճակը վերահսկողության տակ պահելու համար»,- ասել է Դոնալդ Թրամփը լրագրողներին Air Force One ինքնաթիռում՝ ալ-Շարաայի հետ մայիսին Ռիադում իր առաջին կարճատև հանդիպումից հետո։

Միևնույն ժամանակ, Սպիտակ տունը հայտարարել է Սիրիայի նկատմամբ որոշ պատժամիջոցների վերացման մասին։

«Երբ նախագահը Մերձավոր Արևելքում էր, նա պատմական որոշում կայացրեց վերացնել Սիրիայի նկատմամբ պատժամիջոցները՝ նրան խաղաղության իրական հնարավորություն տալու համար, և ես կարծում եմ, որ վարչակազմը լավ առաջընթաց է տեսնում այդ ճակատում իրենց նոր ղեկավարության ներքո», - նշել է Սպիտակ տան մամուլի քարտուղար Քերոլայն Լևիթը՝ մեկնաբանելով Սիրիայի ժամանակավոր նախագահի Վաշինգտոն կատարելիք այցը։

Ի՞նչ կքննարկեն առաջնորդները, և բոլո՞ր ամերիկացի պաշտոնյաներն են կիսում Թրամփի նոր կարծիքը

Բահրեյնում անվտանգության համաժողովում ելույթ ունենալով՝ Սիրիայի հարցերով ԱՄՆ հատուկ դեսպանորդ Թոմ Բարաքը հայտարարել է, որ ալ-Շարաայի Վաշինգտոն այցի ընթացքում նախատեսվում է ստորագրել Դամասկոսի՝ «Իսլամական պետության» դեմ պայքարող 88 երկրից բաղկացած կոալիցիային միանալու մասին համաձայնագիր։

BBC-ն գրում է, որ Սիրիայի արտաքին գործերի նախարար Ասադ ալ-Շիբանին, որն այդ ժամանակ նույնպես Բահրեյնում էր, հաստատել է, որ այս թեման առաջիկա հանդիպման օրակարգում է։

«Այսօր մենք պայքարում ենք «Իսլամական պետության» դեմ: Այս ուղղությամբ ցանկացած ջանք պահանջում է միջազգային աջակցություն», - ասել է ալ-Շիբանին՝ հավելելով, որ ալ-Շարաան և Թրամփը կքննարկեն «շատ թեմաներ՝ սկսած պատժամիջոցների վերացումից»։

Իր ազդեցության գագաթնակետին՝ 2014-2017 թվականների միջև ընկած ժամանակահատվածում, ԻՊ-ը վերահսկում էր Սիրիայի և Իրաքի մոտավորապես մեկ երրորդը։

ԱՄՆ-ի գլխավորած կոալիցիան և նրա դաշնակիցները վերջապես նրանց զինյալներին դուրս մղեցին Սիրիայից 2019 թվականին։ Սակայն, ինչպես հունիսին հաղորդել էր Reuters-ը՝ հղում անելով աղբյուրներին, խմբավորման մնացորդները փորձում են օգտվել հին ռեժիմի անկումից՝ Սիրիայում հենարան վերականգնելու համար։ Ավելին, մտահոգությունները շարունակվում են, որ խմբավորումը կարող է փորձել ազատ արձակել իր հազարավոր զինյալների, որոնք պահվում են ԱՄՆ-ի կողմից աջակցվող քրդական ուժերի կողմից վերահսկվող բանտերում։

Երբ ալ-Շիբանին ասում է, որ պատժամիջոցների մեղմացումը նույնպես կքննարկվի Սպիտակ տան նիստում, նա, հավանաբար, նկատի ունի այսպես կոչված «Սիրիայի քաղաքացիական պաշտպանության մասին» օրենքը, որն ավելի հայտնի է որպես «Կեսարի ակտ»։

Այն անվանակոչվել է ոստիկանության լուսանկարչի կեղծանվամբ, որը փախել էր Սիրիայից և տուն էր բերել տանջված բանտարկյալների մարմինների լուսանկարներ։ Օրենքը խիստ սահմանափակումներ էր սահմանում Սիրիայի տնտեսության վրա։ Այն ընդունվել էր Կոնգրեսի կողմից 2019 թվականին և ուժի մեջ է մտել հաջորդ ամռանը։ Այս պատժամիջոցները լիովին վերացնելու համար անհրաժեշտ է Կոնգրեսի քվեարկությունը։

Սիրիայի արտաքին գործերի նախարարը փորձել է համոզել ԱՄՆ օրենսդիրներին ընդունել նման միջոցառում սեպտեմբերին։ Նա մի քանի հանդիպումներ է ունեցել, այդ թվում՝ ԱՄՆ պետքարտուղար Մարկո Ռուբիոյի հետ։ Հետո ազդեցիկ հանրապետական սենատոր Լինդսի Գրեհեմն ասել է, որ պատժամիջոցների վերացման օգտին քվեարկելուց առաջ նա կցանկանար «տեսնել, թե ինչպես է Սիրիան պաշտոնապես միանում ԻՊ-ի դեմ կոալիցիային և շարժվում դեպի Իսրայելի հետ նոր անվտանգության համաձայնագիր»։

Հոկտեմբերին Սենատը վերջապես հաստատել է «Կեսարի ակտի» չեղարկումը: Այնուամենայնիվ, Ներկայացուցիչների պալատի որոշ ազդեցիկ անդամներ կասկածամիտ են Դամասկոսի նոր կառավարության վրա ճնշումը մեղմելու հարցում, հատկապես այն բանից հետո, երբ Աշ-Շարաայի ուժերը ներգրավված էին կրոնական բախումներում այս տարվա սկզբին, ըստ Wall Street Journal-ի։

Ասադի ռեժիմի անկումից ի վեր երկրում բռնկվել է առնվազն երեք զինված հակամարտություն։

Նախ, մարտ ամսին Բաշար ալ-Ասադի անվտանգության ուժերի նախկին անդամները դարանակալեցին կառավարական ուժերին, ինչը հանգեցրեց մի քանի օր տևած դաժան մարտերի և ավելի քան 1600 մարդու մահվան, հիմնականում ալավիների (կրոնական և էթնիկ խումբ, որին պատկանում է Ասադի ընտանիքը և ավանդաբար համարվում է նրա կողմնակիցները):

Մայիսին բռնությունը տարածվեց երկրի հարավային շրջաններում, որի արդյունքում Դամասկոսի արվարձաններում և Սուեյդայում սպանվեց առնվազն 102 մարդ, այդ թվում՝ մոտ 70 դրուզ: Ամռանը Սուեյդայում նոր դիմակայություն սկսվեց մի կողմից դրուզների, իսկ մյուս կողմից՝ կառավարական ուժերից աջակցություն ստացած բեդուինների միջև։

Եվ դա դեռ ամենը չէ։ Անցյալ շաբաթ ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների գերագույն հանձնակատարի գրասենյակը հայտնեց, որ նախորդ ռեժիմի անկումից գրեթե մեկ տարի անց Սիրիայից շարունակում են հաղորդվել «տասնյակ առևանգումների և բռնի անհետացումների» մասին: Այս տվյալների համաձայն՝ տարեսկզբից Սիրիայում անհետացել կամ առևանգվել է 97 մարդ:

Համաձայնագիր Իսրայելի հետ

Սիրիան և Իսրայելը փաստացի պատերազմական վիճակում են գտնվում Իսրայել պետության ստեղծումից ի վեր, որը Դամասկոսը երբեք պաշտոնապես չի ճանաչել։

Բաշար ալ-Ասադի տապալումից հետո առաջին օրերին Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուն հայտարարել է, որ Իսրայելի և Սիրիայի միջև 1974 թվականի անջատման համաձայնագիրը, որը նախատեսում էր ՄԱԿ-ի կողմից վերահսկվող բուֆերային գոտու ստեղծում երկու երկրների ընդհանուր սահմանի երկայնքով, այլևս ուժի մեջ չէ։ Դրանից հետո իսրայելական ուժերը փաստացի գրավել են բուֆերային գոտու սիրիական մասը և հարյուրավոր ավիահարվածներ հասցրել Սիրիայի տարածքին։ Դամասկոսը չի արձագանքել։

«Մենք չենք ցանկանում, որ Սիրիան մտնի նոր պատերազմի մեջ, Սիրիան ներկայումս այն վիճակում չէ, որ սպառնա որևէ կողմի, այդ թվում՝ Իսրայելին», - բացատրել է Սիրիայի արտգործնախարարը։

Վաշինգտոնի ճնշման տակ Սիրիան և Իսրայելը վերջին մի քանի ամիսների ընթացքում լարված բանակցություններ են վարել 1974 թվականի պայմանագիրը փոխարինող անվտանգության համաձայնագրի շուրջ։ Այս բանակցություններում Սիրիայի ներկայացուցիչ ալ-Շիբանին ասել է, որ նրանք կենտրոնացած են այնպիսի համաձայնության հասնելու վրա, որը «չլիազորի այն նոր իրականությունը, որը Իսրայելը կարող է փորձել պարտադրել հարավում»։

Սեպտեմբերին Սիրիային բանակցությունների վերջին փուլում Իսրայելի ներկայացրած առաջարկների համաձայն՝ Դամասկոսից հարավ-արևմուտք մինչև Իսրայելի սահմանը տարածքը կբաժանվի երեք գոտիների՝ զորքերի և զենքի տեղակայման տարբեր սահմանափակումներով, իսկ գործող բուֆերային գոտին սիրիական կողմում կընդլայնվի երկու կիլոմետրով։

Դամասկոսը պնդում է իսրայելական զորքերի դուրսբերումը Ասադի ռեժիմի անկումից հետո իրենց կողմից օկուպացված տարածքներից և ՄԱԿ-ի դիտորդների վերադարձը երկու երկրների միջև գտնվող բուֆերային գոտի։ Սիրիայի ժամանակավոր նախագահի խոսքով՝ Իսրայելը պետք է հարգի Սիրիայի տարածքային ամբողջականությունը և նրա օդային տարածքը (Իսրայելն իր հերթին պահանջ ունի պահպանել սիրիական երկինքը որպես միջանցք օգտագործելու հնարավորությունը՝ Իրանին հնարավոր հարվածների համար)։

Վաշինգտոնը ճնշում է գործադրում Դամասկոսի վրա՝ Իսրայելի հետ համաձայնության հասնելու համար, չնայած վերջինիս մաքսիմալիստական պահանջներին, հայտնել են աղբյուրները Financial Times-ին: Ալ-Շարաան մերժել է նման պնդումները, բայց ընդունել է, որ նոր համաձայնագրի ստորագրումը «անհրաժեշտություն» է Սիրիայի համար։

Սպիտակ տունը հստակորեն հույս ունի, որ այս համաձայնագրից հետո կարող են ձեռնարկվել հետագա քայլեր, և Սիրիան կմիանա այլ արաբական երկրներին, որոնք կարգավորել են հարաբերությունները Իսրայելի հետ: Այնուամենայնիվ, Դամասկոսը պնդում է, որ այս հարցը ներկայումս չի քննարկվում: