Եթե ադրբեջանական կողմը որոշել է հետ կանգնել իր որոշումից, լավ կանեն հստակ հայտարարեն hraparak.am

Բրյուսելում հոկտեմբերի 28-ին կայացել է «արևմտյան ադրբեջանցիների հայրենիք վերադառնալու իրավունքի» թեմայով միջազգային համաժողով, որը համատեղ կազմակերպել էին, այսպես կոչված, «արևմտյան ադրբեջանցիների համայնքը» և ֆրանսիական «CAP Freedom of Conscience» ոչ կառավարական կազմակերպությունը։

Միջոցառմանը մասնակցել է շուրջ 120 անձ՝ Բելգիայից, Ֆրանսիայից, Միացյալ Թագավորությունից, Շվեյցարիայից, Իտալիայից և Ադրբեջանից։ «Արևմտյան ադրբեջանցիների համայնք» կոչվող ՀԿ-ի նախագահ Ազիզ Ալաքբարլին ասել է, թե «անցած դարի ընթացքում արևմտյան ադրբեջանցիները հետևողականորեն տեղահանվել են իրենց պատմական հողերից» եւ «Հայաստանի վարած քաղաքականության հետևանքով պատճառված նյութական վնասը գնահատվում է միլիարդավոր դոլարներով, իսկ դարավոր մշակութային ժառանգության կորուստը՝ անչափելի է»։ Նա նաև ընդգծել է, որ չնայած բազմաթիվ կոչերին՝ «Հայաստանը հրաժարվել է երկխոսությունից համայնքի հետ»։ Քանի որ այս միջոցառումը տեղի է ունեցել Եվրոպայի սրտում, զրուցել ենք իր արեւմտամետ հայացքներով հայտնի քաղաքագետ Արեգ Քոչինյանի հետ:

- Կարծիք կա, որ Եվրոպական Միության կենտրոնում` Բրյուսելում ադրբեջանցիներին հարթակ են տրամադրել` հայերի դեմ նման քայլեր անելու, ինչը փաստում է, որ Արևմուտքը ոչ միայն ցանկանում է վերջնականապես փակել Արցախի հարցը, այլև` արդեն կասկածի տակ է դնում ՀՀ սուվերեն տարածքները: Ըստ Ձեզ` ո՞րն էր այս միջոցառման նպատակը:

- Բրյուսելում մի ինչ-որ միջոցառում կազմակերպելը երևելի բարդություն չի ներկայացնում իրենից, ցանկացած հասարակական կազմակերպություն, որն ունի գումար, կամ ինչ-որ լոբբիստական կազմակերպություն, կարող է Բրյուսելում տարածք վերցնել և հայտարարել, որ Բրյուսելում միջոցառում է կազմակերպվել, ինչպես նաև հրավիրել տարբեր լրագրողների, վերլուծաբանների և հանրային գործիչների, հյուրասիրություններ կազմակերպել, գուցե նաև հոնորարներ վճարել. դա էլ է տարբերակ: Այստեղ ամենաէական հարցը հետևյալն է. այդ միջոցառմանը եղե՞լ են արդյոք բարձրաստիճան պաշտոնյաներ, Եվրոպառլամենտի անդամներ և այլն: Եղե՞լ է արդյո՞ք պաշտոնական ներկայություն, թե՞ ոչ: Ինչքանով ես եմ հասցրել հետևել` չի եղել: Իրավիճակները շատ տարբեր կարող են լինել, նայած, թե ովքեր են մասնակցում միջոցառմանը: Այն փաստը, որ Ադրբեջանը օգոստոսի 8-ից հետո, խաղաղություն կառուցելու և բարիդրացիության գնալուց հետո նման միջոցառում է կազմակերպում, ինքնին նեգատիվ էլեմենտ է, անկախ այն բանից, թե ինչ ձևակերպումներ են տալիս, օրինակ, նշում են, որ այն Հայաստանից տարածքային պահանջներ չի ենթադրում, այլ ընդամենը մարդիկ ուզում են իրենց տներ վերադառնալու հարցը լուծել: Այստեղ հարցեր են առաջանում, եթե այդպես է` ինչո՞ւ են օգտագործում նման անհեթեթ տերմիններ, ինչպիսիք օրինակ` «Արևմտյան Ադրբեջանն» է: Այստեղ արդեն իսկ կա հսկայական պրոբլեմ: Այդ տերմինը, որը նոր են մոգոնել բառիս բուն իմաստով մոգոնված է: Վերջապես ինչ վերաբերում է ադրբեջանցիների վերադարձի իրավունքին, ապա ԽՍՀՄ տարիների վերջին մարդահամարով` 1989 թվականին կատարված, Հայաստանում ապրել է 300 հազար ազերի, իսկ Ադրբեջանում` 500 հազար հայ: 1989-ից սկսած շեշտակի սկսել է նվազել Հայաստանում ադրբեջանիցների, Ադրբեջանում` հայերի թվաքանակը: Ես դեպքեր գիտեմ, որ մարդիկ բնակարաններով են փոխանակվել, անգամ եղել է դեպք, որ գյուղը գյուղի հետ են փոխանակել` ներքին պայմանավորվածության արդյունքում: Եղել են ընտանիքները, որոնց Հայաստանը փոխհատուցել է իրենց բնակարանների ծախսերը: Երբ այս բոլոր շերտերին հանում ենք, սկսում եմ կասկածել` կա՞ն ադրբեջանցիներ, ովքեր ունեզրկվել են և դրա դիմաց ոչինչ չեն ստացել: Եթե նույնիսկ այդպիսիք կան, ապա շատ քիչ քանակությամբ են: Եթե Վեդիի, կամ Վարդենիսի գյուղերում են ապրել, հետո այդ տները փոխանակել են Բաքվի կենտրոնում այլ բնակարանների հետ, այժմ ինչպե՞ս կարելի է նրանց վերադարձի իրավունքի մասին խոսել: Դա առնվազն անհեթեթություն է: Ի դեպ` ի՞նչ են հաճախ նշում ադրբեջանցիները, ասում են` մեր քաղաքացիները չեն կարող հաղորդակցվել հայ մաքսային տեսուչների հետ: Բա այդ ամենին զուգահեռ այժմ ո՞նց են խոսում Հայաստանում ապրելու մասին: Ստացվում է հայ մաքսային տեսուչից վախենում են, Հայաստանում ապրելուց չեն վախենում….

- Նման միջոցառումներին ինչո՞ւ Հայաստանից ՀԿ-ներ, փորձագետներ չեն մասնակցում և հենց տեղում չեն հակադրվում նրանց էժանագին ստերին:

- Չեմ կարծում, որ մենք պետք է նման ֆարսի մասնակցենք, բայց միևնույն ժամանակ պետք է նշել, որ կան հայ-ադրբեջանական քննարկումների տարբեր ֆորմատներ, որոնց հանրային, ոչ հանրային առումներով մինչև բոլորովին վերջերս քննարկում էին նման հարցեր, սակայն որոշ ժամանակ առաջ նկատվեց պասիվություն: Այս հարցերը դարձել էին լուսանցքային քննարկման առարկա, սակայն քանի որ ադրբեջանցիները հարցը նորից օրակարգ են բերել, բնականաբար այն կդառնա նաև մեր քննարկման առարկան, կփորձենք հասկանալ, թե ինչու են նորից նման քայլերի դիմում:

- Ալիևը կրկին Սևանա լիճը ներկայացրեց ադրբեջանական անվանումով, սակայն Հայաստանից զրո արձագանք: Սա նորմա՞լ է` ըստ Ձեզ:

- Ալիևը ասաց, որ եթե հետ գնանք Ցարական Ռուսաստանի քարտեզներ, ապա այնտեղ Սևանն անվանում են Գյոկչա: Որպես առանձին պնդում այն սուտ չէ: Ռուսական ցարական կայսրության բազմաթիվ քարտեզներում Սևանա լիճը ներկայացվում է Գյոկչա, բայց ո՞վ որոշեց, որ մենք միայն այդ ժամանակվա քարտեզներով ենք առաջնորդվում, այն էլ միայն Սևանի: Ստամբուլը կոչվում է Կոնստանդնուպոլիս, եթե որոշենք պատմական էքսկուրս անել, ապա այնպիսի քարտեզներ կարող ենք ներկայացնել, որտեղ չկա Ադրբեջան բառն անգամ, փոխարենը կա Հայաստան, ավելի մեծ: Միևնույն ժամանակ պետք է գիտակցել, որ դա ճանապարհ է դեպի ոչ մի տեղ, մենք մեր ուզած քարտեզները կբերենք առաջ, նրանք էլ իրենցը: Եվ ի՞նչ: Սյունիքում կամ Գեղարքունիքում ապրող մարդկանց դա ի՞նչ է տալու: Ի վերջո, Աբու Դաբիում և Վաշինգտոնում տեղի ունեցած հանդիպումների ողջ գաղափարը այն էր, որ մենք ինչ-որ մի կետից սկսում ենք Ադրբեջանի հետ խաղաղություն կառուցել: Եթե ադրբեջանական կողմը որոշել է հետ կանգնել այդ որոշումից, լավ կանեն հստակ հայտարարեն: Ալիևը Վաշինգտոնում հայ լրագրողի հարցին ի պատասխան ասաց, որ եթե հարատև խաղաղություն չցանկանային, չէին գա աշխարհի թիվ մեկ երկրի, թիվ մեկ առաջնորդի մոտ և նման պայմանավորվածության չէին գա: Փաստորեն հիմա Ադրբեջանում այդ հարցերի մասով երկմտում են: