Ադրբեջանի հումանիտար շղարշը․ երբ «անհետ կորածների ճակատագրի հստակեցման» պահանջով փորձում են «ծածկել» հայ գերիների խնդիրը 168.am

Ադրբեջանում շարունակում են հետևողականորեն աշխատել, այսպես կոչված, անհետ կորածների խնդիրը Հայաստանի նկատմամբ «մահակ»-ի վերածելու ուղղությամբ։

Լինելով Հարավային Կովկասում հումանիտար մի շարք աղետալի խնդիրների հեղինակ՝ Իլհամ Ալիևն Ադրբեջանում «Անհետ կորած անձանց հարցի լուծման համար ջանքերի համատեղում և համագործակցության ընդլայնում» միջազգային խորհրդաժողովի մասնակիցներին ուղղված ուղերձում նշել է, թե անհետ կորած անձանց հարցը համաշխարհային ամենահրատապ խնդիրներից մեկն է։

Նրա դիտարկմամբ, տարիների ընթացքում այս խնդիրը ոչ միայն մնացել է արդիական, այլև դարձել է ավելի հրատապ։

Նա նշել է, որ 30-ամյա հակամարտության ընթացքում մինչև 4000 ադրբեջանցիներ, այդ թվում՝ երեխաներ, կանայք և տարեցներ, անհետ կորել են, իսկ 2020 թվականի պատերազմից հետո Ադրբեջանի գրաված տարածքներում իբրև թե հայտնաբերվել է 29 զանգվածային գերեզման։

«Գերեզմաններում հայտնաբերված մնացորդների ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ սպանված ադրբեջանցիները ենթարկվել են սարսափելի տանջանքների։ Սա չափազանց տխուր պատկեր է։ Մարդկանց զանգվածային ոչնչացումը տանջանքների, անմարդկային թաղումների և հանցագործության հետքերի թաքցման միջոցով միջազգային իրավունքի լուրջ խախտումներ են»,- նման մեղադրանքներով է հանդես եկել Իլհամ Ալիևը։

Նա ուղերձում նաև նշել է, որ «2025 թվականի օգոստոսի 8-ին Վաշինգտոնում ԱՄՆ նախագահի մասնակցությամբ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև համատեղ հռչակագրի ստորագրումը և խաղաղության համաձայնագրի նախաստորագրումը, չնայած պատմական կարևոր իրադարձություն լինելուն, նաև նոր հնարավորություններ է ստեղծում Հարավային Կովկասի տարածաշրջանում երկարատև խաղաղություն և կայունություն ապահովելու համար: Հակամարտության ընթացքում անհետ կորած անձանց վերաբերյալ խաղաղության համաձայնագրում հատուկ հոդվածի ներառումը ցույց է տալիս, թե որքան կարևորություն ենք մենք տալիս այս հարցին: Ինչպես ամրագրված է համաձայնագրում, այդ անձանց ճակատագրերի պարզաբանումը կողմերի միջև հաշտեցման և վստահության մթնոլորտ ստեղծելու կարևոր միջոց է: Այս առումով, հայկական կողմը պետք է ադրբեջանական կողմին տեղեկացնի իրենց կողմից սպանված ադրբեջանցիների այլ զանգվածային գերեզմանների գտնվելու վայրերի մասին։

Ըստ Ալիևի, իր կառավարությունը զգալի ջանքեր է գործադրում միջազգային հանրության ուշադրությունն անհետ կորած անձանց խնդրին հրավիրելու համար, և արդեն երրորդ անգամն է, որ Ադրբեջանն անցկացնում է անհետ կորած անձանց թեմային նվիրված միջազգային միջոցառում։ Եվ, նրա խոսքով, 2002 թվականից ի վեր Ադրբեջանը ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայում առաջարկում է անհետ կորած անձանց վերաբերյալ բանաձևեր՝ կոչ անելով պետություններին և միջազգային կազմակերպություններին իրականացնել անհրաժեշտ միջոցառումներ այս ոլորտում։

Ալիևը ճիշտ է, նախաստորագրված Հայաստան-Ադրբեջան համաձայնագրում ադրբեջանական կողմին հաջողվել է ներառել անհետ կորածների հարցը։

Համաձայնագրի 9-րդ հոդվածում ասվում է․ «Կողմերը պարտավորվում են հասցեագրել երկու Կողմերի ներգրավմամբ զինված հակամարտությունում անհայտ կորած անձանց և բռնի անհետացումների դեպքերը, այդ թվում՝ ուղղակիորեն կամ հարկ եղած դեպքում համապատասխան միջազգային կազմակերպությունների հետ համագործակցությամբ այդ անձանց վերաբերյալ առկա բոլոր տեղեկությունների փոխանակման միջոցով: Սույնով Կողմերը ճանաչում են այդ անձանց ճակատագրերի բացահայտման, այդ թվում՝ մասունքների որոնման և ըստ պատշաճի վերադարձման, պատշաճ քննության միջոցով այդ անձանց առնչությամբ արդարության ապահովման կարևորությունը` որպես հաշտեցման և վստահության ամրապնդման միջոց:

Այս առնչությամբ համապատասխան կարգավորումները կբանակցվեն և մանրամասն կհամաձայնեցվեն առանձին համաձայնագրով»։ Սակայն ընտրողաբար միջազգային իրավունքի խնդիրներ բարձրացնող ադրբեջանական կողմի համար բնական է թերևս, որ համաձայնագրում ներառված չէ հայ գերիների վերադարձի հարցը, ինչը ոչ պակաս կարևոր հումանիտար հարց է, եթե ոչ՝ ավելի կարևոր ու հրատապ։

Ադրբեջանի կողմից «անհետ կորածների ճակատագրի հստակեցման» պահանջը, ըստ էության, ներկայացվում է որպես հումանիտար օրակարգ, սակայն դրա տակ դրված է հստակ քաղաքական հաշվարկ։

Բաքուն փորձում է միջազգային հարթակներում ամրապնդել իր զոհի դիրքը և ստանալ լրացուցիչ լեգիտիմություն իր հետագա պահանջների ու քայլերի համար՝ զուգահեռաբար ներկայացնելով, թե խաղաղություն և արդարություն է որոնում։ Սակայն այս պահանջն ուղեկցվում է հայ ռազմագերիների և պահվող անձանց հարցի լիարժեք անտեսմամբ, ավելին՝ բեմականացված դատավարությունների կազմակերպմամբ, ինչը բացահայտում է Ադրբեջանի ընտրովի մոտեցումը միջազգային մարդասիրական իրավունքի նկատմամբ։

Հայ գերիների հարցն անտեսելը քաղաքական գործիք է դարձել Բաքվի ձեռքում՝ որպես ճնշման և մանիպուլյացիայի լծակ Երևանի նկատմամբ։ Այդ անտեսումը ոչ միայն խախտում է Ժնևյան կոնվենցիաների դրույթները, այլ նաև վկայում, որ Ադրբեջանը խաղաղության գործընթացում շարունակում է առաջնորդվել ոչ թե փոխադարձ վստահության, այլ պարտադրանքի տրամաբանությամբ։ Այս իրավիճակը ցույց է տալիս, որ «հումանիտար պահանջների» լեզուն Բաքուն օգտագործում է ոչ թե իրական հաշտեցման, այլ սեփական շահերն առաջ մղելու, գերիների հարցն անտեսելու քաղաքականության համար հարմար միջավայր ստեղծելու նպատակով։