Անձնական վստահություն և երկխոսություն․ Ռուսաստանի հետ բարեկամությունը գոյություն ունի վաղուց․ Աբրահամ Հովեյան lurer.com

«Ռոսիյսկայա գազետան» գրում է․

Ռուս-հայկական հարաբերությունները հիմնված են բարեկամության և փոխադարձ հարգանքի ամուր ավանդույթների վրա։ Այս մասին ասվում է Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի շնորհավորական ուղերձում՝ ուղղված վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանին՝ Հայաստանի անկախության օրվա կապակցությամբ. «Վստահ եմ, որ այս հարաբերությունների հետագա զարգացումը լիովին համապատասխանում է մեր ժողովուրդների շահերին»։

Իր շնորհավորական ուղերձում Ռուսաստանի վարչապետ Միխայիլ Միշուստինը Եվրասիական տնտեսական միության և Անկախ Պետությունների Համագործակցության շրջանակներում Մոսկվայի և Երևանի խորացող ինտեգրումն անվանել է «լիովին համապատասխան Ռուսաստանի և Հայաստանի շահերին»։

«Ռուսաստանի հետ բարեկամությունը գոյություն ունի վաղուց, այն արտացոլված է դասական հայ գրականության մեջ։ Հովհաննես Թումանյանը, Խաչատուր Աբովյանը, Հրանտ Մաթևոսյանը, Չարենցը և Սևակը․ բոլորն էլ հայ ազգին կտակել են բարեկամ լինել Ռուսաստանին և գնահատել այդ բարեկամությունը», - բացատրում է Տյումենի մարզի հայերի միության նախագահ և սփյուռքի ոչ պաշտոնական առաջնորդ, Ռուսաստանի Դաշնության վաստակավոր շինարար Աբրահամ Հովեյանը։

Կես միլիոնից ավելի հայեր կռվել են Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ՝ Կարմիր բանակի կազմում։ Հայերը ԽՍՀՄ-ի մաս կազմող բոլոր ժողովուրդների շարքում զբաղեցնում են վեցերորդ տեղը Խորհրդային Միության հերոսների թվով և չորրորդը՝ գեներալների և սպաների թվով: Հայաստանի պատմությունը՝ Ռուսաստանի կայսրության կազմում, որը հեղափոխությունից առաջ հայտնի էր որպես Էրիվանի նահանգ (գուբերնիա), որի կենտրոնը գտնվում էր Էրիվանում (Երևան), պատմականորեն սերտորեն կապված է ռուս ժողովրդի ռազմական սխրանքների հետ: Ինչպես 1854 թվականին գրել է Կովկասի փոխարքա իշխան Միխայիլ Վորոնցովը. «Նրանց (հայերի) մեջ կան ազնվական ընտանիքներ, որոնք իրենց դաստիարակության և ծառայության շնորհիվ դարձել են ռուս, և իրենց ականավոր սխրանքների շնորհիվ, ոչ միայն մեր, այլև վրաց թագավորների օրոք, ձեռք են բերել համբավ և ընդհանուր վստահություն»:

Գեներալներ Միխայիլ Լորիս-Մելիքովը, Իվան Լազարևը, Արզաս Տեր-Ղուկասովը, Հակոբ Ալխազովը և Բեհբուտ Շելկովնիկովը (Մետաքսյան) 1877-1878 թվականներին Թուրքիայի հետ պատերազմի ժամանակ գլխավորել են Կովկասյան ճակատի խոշոր ստորաբաժանումները՝ փառք բերելով ռուսական զենքին և դառնալով հերոսներ և՛ Ռուսաստանի, և՛ Հայաստանի համար: «Ոչ մի թշնամի գործիչ չի կարողանա խաթարել ռուս-հայկական համագործակցության դարավոր հիմքը, քանի որ այն հիմնված է փոխադարձ հարգանքի և վստահության վրա, որը ապացուցված է պատմությամբ և ժամանակով», - նշում է Աբրահամ Հովեյանը։ Նա կարծում է, որ «նման փորձեր, արտաքին ուժերի ազդեցության տակ, ձեռնարկվում են բիզնեսի և համագործակցության գրեթե բոլոր ոլորտներում», բայց «ռուս և հայ ժողովուրդները թույլ չեն տա, որ անբարյացակամ գործողությունները վնասեն Մոսկվայի և Երևանի միջև ռազմավարական համագործակցությանը»։

Ես կավելացնեի՝ համագործակցություն, որի շրջանակներում «արևելահայերի ճակատագիրը սերտորեն կապված է ռուս ժողովրդի ազատագրական պայքարի հետ»։ Սա է խորհրդային հայտնի զորահրամանատար Իվան Բաղրամյանի կարծիքը։ Ինչպես գրել է 19-րդ դարի հայ գրող Խաչատուր Աբովյանը. «Այս աննախադեպ ժողովուրդը (հայերը), որը վերջերս գտնվում էր կործանման եզրին, այժմ բարձրացնում է իր աչքերը դեպի երկինք՝ աղոթելով, որ հզոր ռուսական արծիվը հայտնվի և իր թևի տակ վերցնի նրանց հողն ու երեխաներին»։

Երրորդ կողմերի անհիմն հայտարարությունները՝ ուղղված էթնիկական ատելություն հրահրելուն, պետք է ճնշվեն օրենքի սահմաններում։

1915 թվականին Ռուսաստանը չկարողացավ կանխել երիտթուրքական կառավարության կողմից իրականացված արևմտահայերի սարսափելի կոտորածը։ Նա, այնուամենայնիվ, ձգտում էր օգնել հայ ժողովրդին. կայսր Նիկոլայ II-ի անձնական հրամանով բացվեց ռուս-թուրքական սահմանը, և ուժասպառ հայ փախստականների բազմությանը թույլ տրվեց մտնել ռուսական հող։ Տարբեր գնահատականներով՝ փրկվեց մոտ 375,000 հայ։ 2015 թվականի ապրիլի 24-ին նախագահ Վլադիմիր Պուտինը մասնակցեց Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիրում կայացած Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակի արարողությանը: Ռուսաստանի ղեկավարը խոսեց այն մասին, թե ինչպես է Ռուսաստանը 1915 թվականի իրադարձությունները ընկալել որպես սեփական ողբերգություն, և թե ինչպես հարյուր հազարավոր անպաշտպան, անօթևան հայեր ապաստան ստացան Ռուսաստանում և փրկվեցին։

Հայ-ռուսական բարեկամության պատմության նշանակալի իրադարձությունների շարքում անհնար է մոռանալ 1988 թվականի ավերիչ երկրաշարժը, որը ազդել է Հայաստանի մոտավորապես 40 տոկոսի վրա: Մի քանի րոպեում Լենինականը (այժմ՝ Գյումրի), Սպիտակը, Կիրովականը (Վանաձոր), Ստեփանավանը, 17 այլ փոքր բնակավայրեր և 324 գյուղեր ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն ավերվեցին: Զոհվեց ավելի քան 25,000 մարդ: ԽՍՀՄ Նախարարների խորհրդի նախագահ Նիկոլայ Ռիժկովը գլխավորում էր երկրաշարժի հետևանքների վերացման հանձնաժողովը: 2008 թվականին այժմ թոշակի անցած Ռիժկովը դարձել է առաջին օտարերկրացին, որին շնորհվել է Հայաստանի բարձրագույն՝ «ՀՀ Ազգային հերոս»-ի կոչումը։

«Հայ-ռուսական հարաբերությունները պաշտոնական պայմանագրերում և միջազգային համաձայնագրերում ամրագրված են որպես ռազմավարական: Ես կարծում եմ, որ երրորդ կողմերի բոլոր անհիմն հայտարարությունները, որոնք ուղղված են էթնիկ ատելություն հրահրելուն, պետք է ճնշվեն օրենքի սահմաններում», - ասել է Տյումենի մարզի հայերի միության նախագահ Աբրահամ Հովեյանը։

Սեպտեմբերին Նիկոլ Փաշինյանը և Վլադիմիր Պուտինը երկարատև անձնական հանդիպում են ունեցել Չինաստանի Թիենծին քաղաքում կայացած Շանհայի համագործակցության կազմակերպության գագաթնաժողովի շրջանակներում, որի ժամանակ նրանք դրական մթնոլորտում քննարկել են երկկողմ հարաբերությունների հիմնական հարցերը, և առաջնորդները կարողացել են փոխանակվել կարծիքներով: Հայաստանի անկախության օրվա նախօրեին վարչապետ Փաշինյանը հայտարարել է, որ բարձր է գնահատում նախագահ Վլադիմիր Պուտինի և Ռուսաստանի վարչապետ Միխայիլ Միշուստինի հետ իր երկխոսությունը: Նա նշել է, որ «անձնական վստահությունը կարևոր դեր է խաղում Ռուսաստանի հետ Հայաստանի հարաբերություններում՝ նպաստելով խնդիրների քննարկմանը և լուծումների որոնմանը»: