Կապանի գույները. մանկության հիշողությունների եւ պատերազմի պատկերասրահը mediamax.am

Շարլոթ Սնունյան

Շարլոթ Սնունյանը հայազգի ուսանող է Բոստոնից: Նա Հայաստան է ժամանել Հովնանյան հիմնադրամի ստեղծած The Armenian Project (TAP) նախագծի նախաձեռնությամբ եւ որպես փորձնակ աշխատում է Մեդիամաքս մեդիա ընկերությունում:

Մթնշաղը անդորր է բերում Կապան։ Արեւի մայր մտնելուն պես, Հայաստանի հարավային մարզում՝ Սյունիքում գտնվող այս փոքրիկ քաղաքում եռուզեռը դադարում է, իսկ Ուբակի համար սկսվում է աշխատանքի լավագույն ժամանակը։ Նա տեղավորում է իր յուղաներկերն ու կտավը եւ գտնում է իր անձնական անդորրը։

Ուբակի ստեղծագործություններն արտացոլում են նրա մանկության ամենասիրելի հիշողությունները, սակայն երբեմն նա ստիպված է լինում պատկերել նաեւ այսօրվա իրականությունը։

Փոփոխվող գունապնակ

Ռուբեն Կոստանդյանը՝ հայտնի Ուբակ մականունով, 66-ամյա նկարիչ է: Նա բնակվում է Կապանում եւ ստեղծում վառ նկարներ ու գրաֆիկա, որոնք ցուցադրվել են աշխարհի տարբեր ցուցահանդեսներում: Նրա արվեստանոցի պատերը՝ հատակից մինչեւ առաստաղ, ծածկված են գունավոր, պայծառ նկարներով, որոնք արտացոլում են նրա մանկության ամենաերջանիկ պահերը: Սակայն նրանց մեջ կան նաեւ այնպիսինները, որոնք տխուր հիշողություններն են վկայակոչում:

2020 թվականի պատերազմից հետո Ուբակը նկարեց այն քիչ նկարներից մեկը, որը մոխրագույն երանգների բազմազանություն էր պահանջում: Նկարի հերոսը տղամարդ է, որը ժոնգլյորություն է անում հայկական դրոշի երեք գույներով: Այս նկարը կոչված էր ցույց տալու Հայաստանում տիրող մռայլ եւ անկայուն իրավիճակը: Ուբակը չի սիրում նկարել կյանքի տխուր պահերը, եւ շատ հազվադեպ է դա անում:

«Երբեմն հոգումդ ինչ-որ բան կա, որը պետք է արտահայտես, եւ ես ասում եմ՝ ավելի լավ է արտահայտեմ նկարելով, որպեսզի այն դուրս գա ինձանից», - ասում է նա:

Վառ անցյալ

Ուբակի մանկության տարիները վառ էին եւ լուսավոր։ Փոքր տարիքում մայրը նրան հաճախ տանում էր գրադարան, որտեղ նա իր համար բացահայտեց հայկական մանրանկարչությունը՝ գունագեղ գեղարվեստական նկարներ, որոնք ծածկում էին հայկական ձեռագրերի էջերը։

«Այս գույները ձեւավորեցին իմ արվեստը: Սա այն է, ինչ ձեւավորեց նաեւ մեր արմատները։ Սա վկայությունների, ավետարանիչների զարդարանքների համար էր»,- ասում է նկարիչը։

Հայկական ձեռագրերի էջերի վառ կարմիրն ու կապույտը հիացրել էին Ուբակին։ Նրա խոսքով՝ հայկական մանրանկարչությունը ձեւավորել է իր մտածելակերպը դեռ փոքր տարիքից:

Նա հիշում է իր մանկությունը Խուստուփ լեռան ստորոտում գտնվող գյուղում՝ առանց պատերազմի եւ հակամարտության: Ուբակն ասում է՝ դրանք իր կյանքի ամենաերջանիկ պահերն էին: Մանկության ամենասիրելի հիշողություններից մեկի հիման վրա Ուբակը ստեղծեց գրաֆիկա. մի օր նա զայրացրել էր մեծերին եւ, որպես պատիժ, նրան կապել էին պապիկի էշին եւ նա այդպես քնել էր երկու ժամ: Այս դրվագը նրա մանկության սիրելի եւ ծիծաղելի հիշողություններից մեկն է, որը հաճախ է արտացոլում նկարներում:

«Ուբակ» մականունն էլ նույնպես եկել է մանկությունից։ Մեծանալուն պես, նրան սկսեցին անվանել Ռուբիկ, որն էլ հետագայում վերածվեց «Ուբակ»-ի, եւ քանի որ նրա աշխատանքների մեծ մասը մանկության հիշողություններն են, նա ընտրել է «Ուբակ»-ը որպես նկարչի իր մականուն:

Այսօրվա երանգները

Ուբակը միշտ ցանկացել է մնալ Կապանում, չնայած բազմաթիվ առաջարկներ է ստացել աշխատելու Հայաստանից դուրս։ Նա միշտ կապված է եղել Կապանի հետ, իսկ այնտեղի բնությունը այդ քաղաքն էլ ավելի սիրելի է դարձնում նկարչի համար։

«Ես իմ էներգիան Կապանից եմ ստանում», - ասում է նա։

Սյունիքի մարզկենտրոն Կապան քաղաքը գտնվում է Ադրբեջանի սահմանին մոտ, մարզի սահմանամերձ գյուղերը մշտական լարվածության եւ սպառնալիքների ներքո են։ Այնպես, ինչպես իր նկարներում նա հիմնականում պատկերում է կյանքի դրական կողմերը, նույն կերպ Ուբակը փորձում է չմտածել վտանգների մասին: Նրա խոսքով՝ եթե արթնանում է եւ տեսնում է շողացող արեւը, իրեն երջանիկ է զգում։

Ուբակի՝ եկեղեցիներում ցուցադրված Սուրբ Մարիամի եւ Հիսուսի նկարներն առանձնանում են նրա վառ, յուրօրինակ ոճի շնորհիվ։ Իր աշխատանքներից մեկում նկարիչը նաեւ հայկական նոտաներ է ավելացրել. նկարում լավաշ թխելու գործընթացն է եւ այն պատկերված է այնպես, կարծես հրեշտակները հաց են բաժանում մարդկանց։

Ամենասիրելի հյուրերը

Թեեւ Ուբակը չի կարող ուղղակիորեն տեսնել իր ստեղծագործությունների ազդեցությունը, նա ցանկանում է, որ իր արվեստը երջանկացնի մարդկանց։

Ուբակի աշխատանքները ներկայացվել են մի շարք ցուցահանդեսներում՝ Երեւանում, Փարիզում, Մոսկվայում, Աբու Դաբիում:

Նկարիչը խոստովանում է՝ երեխաները՝ իրենց անկեղծ դեմքի արտահայտությամբ, նրա ամենասիրելի հյուրերն են։ Երբ տեսնում է նրանց ժպիտները, հասկանում է, որ իր աշխատանքը հասել է իր նպատակին՝ այն է՝ սեր եւ ուրախություն պարգեւել մարդկանց։

Երբ Կապանում արեւը մայր է մտնում, Ուբակը վրձնի հարվածնեռրով սկսում է կենդանացնել իր մանկության ամենաերջանիկ եւ ամենախաղաղ հիշողությունները, իսկ ավարտված նկարներն էլ, նոր, երջանիկ հիշողություններ են ստեղծում գեղեցիկ, բայց միեւնույն ժամանակ խոցելի մարզում մեծացող երեխաների համար։

Թարգմանությունը՝ Դիանա Մանուկյանի