Ով` ում է քննադատում 168.am

Րաֆֆի Արտալճեանն իր «Ինչու է Հայաստանին անհրաժեշտ իրատեսություն և լուրջ քննարկում, այլ ոչ թե անձնական հարձակումներ» վերնագրով հոդվածում անդրադարձել է «ՔՊ-ական պատգամավոր Մարիա Կարապետյանի կողմից հայ գիտնականների վրա հարձակումներին»:

Asbarez պարբերականում հրապարակված հոդվածում նա մանրամասն անդրադառնում է Նիկոլ Փաշինյանի թիմակից ՔՊ-ական պատգամավոր Մարիա Կարապետյանի այն գրառմանը, որտեղ Կարապետյանը քննադատում է ԱՄՆ Սթենֆորդի համալսարանի քաղաքագիտության դոկտոր Արթուր Խաչիկյանին և ԱՄՆ Լիհայի համալսարանի դոկտոր, պրոֆեսոր Արման Գրիգորյանին՝ մեղադրելով նրանց արևմտյան ակադեմիական հեղինակությանը հղում անելով՝ սեփական ժողովրդի հանդեպ արհամարհանքը քողարկելու մեջ։

Արտալճեանը գրում է.

«Սա գաղափարների քննադատություն չէ, այլ անձնական հարձակում՝ ուղղված դրդապատճառներին ու խառնվածքին:

Կարևոր է հիշել, թե ովքեր են քննադատության թիրախում։

Քննադատողը` Մարիա Կարապետյանն ունի լեզվաբանության բակալավրի աստիճան և խաղաղության ուսումնասիրությունների մագիստրոսի աստիճան՝ Ռոմա Թրե համալսարանից։

Դոկտոր Արման Գրիգորյանը քաղաքական գիտությունների դոկտորի աստիճան ունի Կոլումբիայի համալսարանից, ինչպես նաև միջազգային հարաբերությունների մագիստրոսի աստիճան՝ Չիկագոյի համալսարանից (որն իմ ալմա մատերն է), որտեղ նա անմիջապես ուսանել է Ջոն Միրշայմերի՝ աշխարհի առաջատար ռեսալիստ տեսաբաններից մեկի մոտ։

Դոկտոր Արթուր Խաչիկյանը միջազգային հարաբերությունների դոկտորի աստիճան է ստացել Սթենֆորդի համալսարանից՝ դիսերտացիոն աշխատանքը կենտրոնացնելով գերտերությունների քաղաքականության վրա: Արման Գրիգորյանը և Արթուր Խաչիկյանը արևմտյան անունների հետևում «թաքնված» դրսի մարդիկ չեն: Նրանք արևմտյան կրթություն ստացած գիտնականներ են, ովքեր հայաստանյան քննարկումներ են բերում տասնամյակների լուրջ գիտական փորձառություն:

Իր գրառման մեջ Մարիա Կարապետյանը պնդում է, թե ռեալիզմը տեսություն է «հատկապես մեծ տերությունների» մասին, և որ Միրշայմերը «պարզապես չունի տեսություն փոքր պետությունների վերաբերյալ»։ Սակայն նույն գրառման մեջ նա վկայակոչում է Միրշայմերի 1993թ․ հոդվածը՝ «Ուկրաինական միջուկային զսպման անհրաժեշտությունը», որտեղ քննարկվում է, թե ինչպես պետք է Ուկրաինայի նման խոցելի պետությունը գոյատևի մեծ տերության դեմ։ Չի՛ կարելի Միրշայմերին փոքր պետությունների հարցում համարել ոչ բանիմաց, ու միևնույն ժամանակ հիմնվել նրա խորհուրդների վրա դրանցից մեկի համար:

Ամենաանհանգստացնողն այն է, սեփական փաստարկներ ներկայացնելու կամ գիտնականների պնդումներին անդրադառնալու փոխարեն Կարապետյանն ինքն է դիմում Միրշայմերի հեղինակությանը: Նա չի նշում, թե այս դեպքում դոկտոր Գրիգորյանի ո՞ր փաստարկներն են անտրամաբանական կամ անհիմն, նրա ո՞ր պնդումներն են «մեխանիկորեն» կիրառվել Հայաստանի նկատմամբ այնպես, ինչպես չպետք է լիներ։ Ինչպես ասում են՝ «սատանան մանրուքներում է», սակայն Կարապետյանը նախընտրում է մնալ մակերեսային մակարդակում:

Ավելի լայն համատեքստում Հայաստանի արտաքին քաղաքականության քննարկումների մեծ մասը իրականում վերաբերում է մեծ տերությունների մրցակցությանը։ Այս իմաստով ռեալիզմը ոչ միայն արդիական է, այլև կենսական նշանակություն ունի մեր ազգային դիսկուրսի համար:

Ամենատարօրինակն այն է, որ Մարիա Կարապետյանն այնուհետև ընդգրկում է այս քննարկմանը Ջեֆրի Սաքսին՝ գրելով. «Նրանք նաև մեջբերում են Ջեֆրի Սաքսին…»: Ապա ինքն է ընդունում, որ Սաքսը «բոլորովին էլ ռեալիստ չէ», սակայն շեշտում է նրա տեսակետը, որ Հայաստանը, Ադրբեջանը և Վրաստանը պետք է «միմյանց մեջքին կանգնեն» և Հարավային Կովկասը դարձնեն խաչմերուկ։ Սակայն Սաքսը զարգացման տնտեսագետ է, ոչ թե ռեալիստ կամ փոքր պետությունների անվտանգության մասնագետ։ Նրա համագործակցության հույսով լի տեսլականը, որքան էլ հիացմունք ներշնչի, չի լուծում Հայաստանի առջև ծառացած խիստ դիլեմաները, և չի փոխարինում այն ռեալիստական համատեքստը, որը դոկտոր Գրիգորյանն ու դոկտոր Խաչիկյանը փորձել են ընդգծել իրենց հարցազրույցներում:

Այսօր Հայաստանի ազգային դիսկուրսում շատերն իրենց համարում են կուսակցական և կողմ են բռնում օրվա դաժան քաղաքական պայքարներում, նույնիսկ այն ժամանակ, երբ ազգը դեռևս գտնվում է հետպատերազմյան ճգնաժամի մեջ։

Ես չեմ պատկանում այն գաղափարախոսական դպրոցներին, որոնց ներկայացուցչներն են դոկտոր Գրիգորյանն ու դոկտոր Խաչիկյանը, բայց խիստ կողմնակից եմ խորը բանավեճին։ Մեզանից ոմանք այս քննարկումներում չեն սահմանափակվում կոշտ երկկողմանի տեսակետով։ Փոխարենը մենք փորձում ենք խորհել այն մոխրագույն երանգների մասին, որոնց բախվում է Հայաստանը և մեր ազգը։ Տեղեկացված կարծիքները ձևավորվում են երկխոսության, բանավեճի և իսկական մտավոր փոխադարձ փոխանակումների միջոցով։ Այսպիսի փոխանակումը շատ հաճախ բացակայում է այսօր հայկական քաղաքականության մեջ:

Հայաստանն առերեսվում է գոյաբանական մարտահրավերների, որոնք պահանջում են խորը և մանրակրկիտ վերլուծություն, ոչ թե քաղաքական թատրոն։ Երբ քաղաքական գործիչները քննադատում են գիտնականների հայրենասիրությունը, այլ ոչ թե նրանց փաստարկները, նրանք աղքատացնում են ազգային դիսկուրսը հենց այն պահին, երբ առավել անհրաժեշտ է խորը մտածողությունը։ Դոկտոր Գրիգորյանն ու դոկտոր Խաչիկյանն իրենց կարիերան նվիրել են հասկանալու, թե ինչպես փոքր պետությունները կարող են գոյատևել մեծ տերությունների մրցակցության մեջ։ Նրանց մասնագիտական փորձը՝ ձևավորված տասնամյակների ընթացքում առաջատար հաստատություններում իրականացված հետազոտություններով, հրապարակումներով լավագույն ամսագրերում և հզոր հղումների հենքով, արժանի է քննարկման, ոչ թե անձնական հարձակման։

Եթե Մարիա Կարապետյանի նման քաղաքական գործիչները նախընտրում են էժանագին միավորներ վաստակել՝ հիմնվելով «լեզվաբանական կամ խաղաղության դպրոցի կրթությունից» քաղված սխալ փաստարկների և անձնական քննադատությունների վրա, այլ ոչ թե միջազգային հարաբերությունների լուրջ փորձի վրա, ապա դա անհրաժեշտ է վիճարկել փաստերով և առողջ դատողությամբ։ Գիտնականները, որոնց վրա հարձակվում է Կարապետյանը, երբեք չեն թաքնվել որևէ մեկի հեղինակության հետևում։ Նրանք առաջ են քաշել սեփական փաստարկները և հիմնավորել դրանք։

Որպես փոքր պետություն, Հայաստանի ապագան կախված է ռեալիզմից, խորը բանավեճերից և միմյանց հետ արդյունավետ համագործակցությունից, այլ ոչ թե անձնական հարձակումներից։ Մենք պետք է կառուցենք այնպիսի մշակույթ, որտեղ անհամաձայնությունները ոչ թե բաժանում են մեզ, այլ սրում մեր մտածողությունը»:

Թարգմանությունը` 168.am-ի