ՀՀ-ն ու Պակիստանը պատմության մեջ առաջին անգամ բանակցել են hraparak.am

Օգոստոսի 29-ին տեղեկություն ստացվեց, որ Երեւանն ու Իսլամաբադը պատմության մեջ առաջին անգամ պաշտոնական բանակցություններ են անցկացրել: Լուրը, առանց չափազանցության, մեծ իրարանցում, բայց առավելաբար՝ բազմաթիվ հարցեր առաջացրեց հայ հասարակության շրջանում: Պակիստանի ԱԳ նախարար Մուհամադ Իսհաք Դարը հայտնեց, որ հեռախոսազրույց է ունեցել Արարատ Միրզոյանի հետ, եւ համաձայնել են քննարկել Իսլամաբադի եւ Երեւանի միջեւ դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու հարցը: Լուրն իրադարձային եւ ուշագրավ է միանգամից մի քանի առումով: Նախ, շատ կարեւոր է հասկանալ, թե ով է եղել հեռախոսազրույցի նախաձեռնողը՝ հաշվի առնելով, որ Պակիստանն առայսօր չի ճանաչել Հայաստանը որպես անկախ պետություն։

Եթե դատենք ողջամիտ տրամաբանությամբ, ապա չի կարող որեւէ երկրի որեւէ պաշտոնյա, այն էլ՝ գլխավոր դիվանագետը, որին վերապահված են արտաքին քաղաքականության, այդ թվում՝ արտաքին հարաբերությունների հաստատման, կանոնակարգման, կարգավորման եւ հարակից այլ հանձնառությունները, նախաձեռնել կապի հաստատում մի երկրի հետ, որն իր պետությունը չի ճանաչում: Սա քաղաքական եւ իրավական տեսակետից աներկբա է եւ կարող է լինել բացառապես մեկ պարագայում. եթե տվյալ երկիրը վերափոխել է իր դիրքորոշումը եւ բարեկամության կամ համագործակցության ձեռք է մեկնում եւ դիտարկում է հարաբերություններ հաստատելու հարցը: Նման վարկածը, անշուշտ, բացառված չէ: Երկրորդ տարբերակն այն է, որ աշխարհաքաղաքական նոր իրողությունների պայմաններում, հաշվի առնելով երկրի հետաքրքրություններն ու շահերը, վերանայելով արտաքին քաղաքական ուղեգիծը՝ պաշտոնական Երեւանն ինքն է որոշել ընդլայնել գործընկերների շրջանակը եւ փոխգործակցության ազդակ է ուղարկել Իսլամաբադին: Սա նույնպես բացառված չէ, թեպետ դժվար է ասել, թե ինչ առավելություններ կարող են ունենալ կամ, այլ կերպ ասած՝ Հայաստանի համար ինչով կարող են գրավիչ լինել հայ-պակիստանյան պաշտոնական հարաբերությունները, մի երկրի, որի մասին լավ գիտի համայն հայությունը՝ մեզ հայտնի ցավալի եւ անընդունելի պատճառներով:

Իսկ պատճառը պարզից էլ պարզ է. գաղտնիք չէ, որ Պակիստանն Ադրբեջանի եւ Թուրքիայի մերձավորագույն ռազմավարական դաշնակիցն է, մի պետություն, որը հատկապես 2020 թ. 44-օրյա պատերազմի ժամանակ մեծապես աջակցել է Բաքվին, այդ թվում՝ զինուժով: Հետեւապես հարց է․ Երեւանի ու Իսլամաբադի միջեւ առաջին պաշտոնական շփումը, դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման մասին քննարկումներ անցկացնելու որոշումը արդյո՞ք պայմանավորված չեն հայ-ադրբեջանական՝ վաշինգտոնյան վերջին համաձայնությամբ՝ կապված խաղաղության պայմանագրի նախաստորագրման հետ: Սա կարող է լինել հենց այն նոր իրողությունը, որի փաստի վրա կանգնել է թե՛ Հայաստանը եւ թե՛ Պակիստանը: Եվ կարեւոր չէ՝ միաժամանա՞կ, թե՞ փոխկապակցված ու փոխպայմանավորված: Մինչեւ այս, բոլորիս գլխավոր դիտակետում այն էր, որ Թուրքիան Հայաստանի հետ դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատումն ու սահմանի բացումը բացառապես պայմանավորում է արցախյան հիմնահարցի կարգավորմամբ: 44-օրյա պատերազմից, Արցախի հայաթափումից ու կորստից, ՀՀ իշխանությունների՝ թուրք-ադրբեջանական տանդեմի բոլոր պահանջների սիրահոժար եւ պաբերական կատարումից հետո Անկարան այս հարցում որոշակի դրական ազդակներ է տվել:

Ինչպես ասում են՝ «սառույցը հալվել է», Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ որոշակի քաղաքական շփումներ ու գործընթաց են սկսվել: Հետեւաբար, ոչ միայն բացառված չէ, այլեւ ողջամիտ է թվում, որ Իսլամաբադը որոշակի ցուցում է ստացել Թուրքիայից՝ ՀՀ-ի հարցում մոտեցումը փոխելու առումով: Մեր իշխանությունների մասով սա այլեւս ոչ թե ցուցում է, այլ, ինչպես նշեցի, Անկարա-Բաքու տանդեմի օրակարգը սպասարկելու պարտադրանք, «տնային աշխատանք», ինչպես կուզեք՝ կոչեք: Այս ամենի համատեքստում, չի դադարում մտահոգել հարցը, թե իրապես ինչ կտա մեզ Պակիստան-Հայաստան ենթադրյալ դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատումը: Եթե նույնիսկ համարենք, չնայած դառը իրականությունը հենց այդպիսին է, որ Երեւանը, Բաքուն, Անկարան եւ Իսլամաբադը «փակված են համարում ղարաբաղյան հակամարտության հարցն ու թշնամանքի դարաշրջանը», արդյո՞ք այս ամենը մեր տարածաշրջանում, առաջին հերթին՝ Հայաստանում թուրքական գործոնի ազդեցության տրամաբանական շղթայի մի օղակը չէ: Վախենամ՝ հենց այդպես է, եւ, ինչպես ասում են, «շան գլուխը հենց այստեղ էլ թաղված է», որի մահացու գարշահոտն արդեն սկսում է մոտենալ...