Նոր Լուր
Մուտք
Կարգավորումներ
Դուրս Գալ
aravot.am
«Առավոտի» զրուցակիցն է ՀՀ արտակարգ եւ լիազոր դեսպան, Արցախի նախկին ԱԳ նախարար Արման Մելիքյանը։
-Ի՞նչ փոխեց վաշինգտոնյան հանդիպումը, ի՞նչ կփոխի ամերիկյան ներգրավվածությունը, ի՞նչ է ստացել Վաշինգտոնի հանդիպումից հետո Հայաստանը, ԱՄՆ-ն եւ Ադրբեջանը։
– Նախ, իհարկե, վաշինգտոնյան հանդիպումը փաստաթղթով արձանագրեց Հայաստանի հարավային գոտու անցումը ռուսական ռազմաքաղաքական գերակայության տիրույթից ամերիկյան ռազմաքաղաքական գերակայության տիրույթ, ինչը նաեւ ամերիկյան անմիջական ազդեցության ու հավանական ներկայության գոտի դարձրեց Նախիջեւանն ու, առհասարակ, Ադրբեջանի՝ Իրանին սահմանամերձ հարավը՝ անկախ նրանից, թե նախագահ Ալիեւը դրան ինչ անուն է տալիս։ Այդ հանդիպման շնորհիվ նաեւ անձամբ նախագահ Թրամփը հրապարակավ գովազդեց իր գործնական ձիրքերը՝ որպես խաղաղարար ու նաեւ Ալիեւի եւ Փաշինյանի թեթեւ ձեռքով դարձավ Խաղաղության Նոբելյան մրցանակի թեկնածու։ Ադրբեջանը ստացավ իր էքսկլավը համարվող Նախիջեւանի հետ ԱՄՆ կողմից երաշխավորված անխոչընդոտ ցամաքային կապ եւ այդ կապն, ամենայն հավանականությամբ, կիրականացվի հենց Բաքվի պահանջներին համապատասխանող պայմաններով։ Հայաստանը, որպես պետություն, գործնականում դեռ բան չի ստացել՝ ստանձնել է պարտավորություններ ու հնարավոր լավ ապագայի մասին անորոշ խոստումներ։ Այդ հնարավոր լավ ապագայի գալուստն էլ կախված է ինչ-ինչ նախապայմաններ կատարելու՝ ադրբեջանական պահանջները բավարարելուց։ Դրանով հանդերձ Հայաստանի վարչապետ Փաշինյանը, ՀՀ իշխող վերնախավը վաշինգտոնյան հանդիպման հենց այդ արդյունքների շնորհիվ իր համար ապահովել է արտաքին ծանրակշիռ աջակցություն՝ իշխանությունը հետայսու եւս իր ձեռքում պահելու գործում։ Միջնորդավորված ձեւով շահողների թվում են նաեւ Թուրքիան ու Իսրայելը։
-Ի՞նչ է արձանագրված խաղաղության համաձայնագրի նախաստորագրված տեքստում, Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարում է, որ հիմա եկել է խաղաղության դարաշրջանը, Դուք՝ որպես քաղաքացի, այդ զգացողությունն ունե՞ք եւ տեսնո՞ւմ եք այդ հիմքերը։
-Առաջին հերթին ես այս հարցը մասնագիտորեն եմ դիտարկում՝ ավելի ընդգրկուն համատեքստում եւ ստիպված եմ ասել, որ մեր տարածաշրջանն, առհասարակ, դեռեւս գտնվում է տարաբնույթ կոնֆլիկտածին գործընթացների էպիկենտրոնային գոտում եւ այստեղ տեւական խաղաղության հաստատման համար անհրաժեշտ նախադրյալները դեռեւս ձեւավորված չեն։ Հասկանում եմ, որ ՀՀ գործող իշխանությունների համար այսօր անչափ կարեւոր է համոզել շարքային քաղաքացուն, որ Հայաստանի համար վատագույն ժամանակներն արդեն անցյալում են, եւ մենք թեւակոխել ենք հավերժ խաղաղության ու անսահման բարգավաճման դարաշրջան, բայց դա, ցավոք, իրականության նենգափոխում է կամ թերընկալում։ Ընդհանրապես, այս կարգի լավատեսության հրապարակային ցուցադրությունը վստահություն ներշնչող երեւույթ չէ՝ ավելի համոզիչ կլիներ, եթե իշխանության ներկայացուցիչները նաեւ հնարավոր վտանգների մասին խոսեին։ Դա չի արվում, ինչը մտահոգիչ երեւույթ է ու ստիպում է մտածել, որ իշխանությունը քաղաքացուն կրկին իր ուզած խոտան ապրանքն է ծախում՝ տասնապատիկ թանկ գնով։
– Մինսկի խումբը կարո՞ղ է լուծարվել միայն Ադրբեջանի եւ Հայաստանի դիմումների հիման վրա։
– Հայաստանի ու Ադրբեջանի դիմումները կարող են Մինսկի խմբի լուծարման համար խթան դառնալ, բայց ստեղծված իրավիճակում ինքը՝ ԵԱՀԿ-ն է անգործունակ վիճակում։ ԵԱՀԿ վեհաժողովներ չեն գումարվում, իսկ Մինսկի խումբը ստեղծվել է հենց ԵԱՀԿ Վեհաժողովի որոշմամբ եւ միայն վերջինս է, կարծեմ, իրավասու այս հարցով որեւէ նոր որոշում կայացնել։ Բայց, կարծում եմ, առաջնային է Արցախի քաղաքական սուբյեկտայնության ապահովման հարցը, որը խնդիրը կենդանի պահելու միակ իրական երաշխիքն է՝ անկախ նրանից՝ Մինսկի խումբ կա՞, թե՝ չկա։
– Արցախցիների վերադարձի թեման շատերը կարծում են, որ խաղաղության համաձայնագրով փակվում է, Նիկոլ Փաշինյանն էլ թեման վտանգավոր է համարում։ Այս փաստաթղթով տեղ թողնվե՞լ է վերադարձի իրավունքի իրացման համար։
– Փաստաթղթում չկա Արցախի հիշատակում։ Վարչապետ Փաշինյանի համար ոչ իրավական, ոչ էլ քաղաքական տեսանկյունից կարգավորման ենթակա Արցախի խնդիր գոյություն չունի։ Փաշինյանի կառավարությունը պետական մակարդակում արցախցիների վերադարձի հարցով զբաղվելու նպատակ չունի։ Այդ հարցն իշխանությունների «իրական Հայաստան» պլատֆորմում տեղ չունի։ Անգամ վաշինգտոնյան հանդիպմանը հաջորդած ասուլիսում այս թեմային վերաբերող հարցին առաջնորդները չցանկացան պատասխանել՝ խոսքը կտուրը գցեցին։ Հայաստանի իշխանությունների համար Արցախի խնդիրը ներկայումս վեր է ածվել ներքաղաքական գլխացավանքի եւ այդ գլխացավանքից ազատվելու համար նրանք էական տարաբնույթ աջակցություն ստանալու ակնկալիք ունեն հատկապես վաշինգտոնյան հանդիպմանը գրանցված «արդյունքների» շնորհիվ։
– Վաշինգտոնյան հանդիպումից հետո շատերը հույս ունեին, որ հնարավոր կլինի Բաքվում պահվող հայ ռազմագերիների վերադարձ ապահովել, սակայն դա տեղի չունեցավ։ Ձեր կարծիքով՝ հայկական կողմը չկարողացա՞վ Դոնալդ Թրամփի հետ հանդիպումն օգտագործել այդ հարցի լուծման համար, թե դեռ հնարավորություն տեսնում եք հասնելու հայ ռազմագերիների ազատ արձակման։
– Բաքվում պահվող հայ պատանդները դժվար թե ազատ արձակվեն առանց ադրբեջանական դատարանի կողմնակալ, ապօրինի դատավճռի/դատաստանի զոհը դառնալու։ Ադրբեջանական իշխող ռեժիմը նախ պետք է «դատարանով» նրանց հանցագործ հռչակի՝ այդպիսով քրեականացնելով նաեւ Արցախի անկախության հռչակումն ինքնին։ Գուցե դրանից հետո մի մասին ներում շնորհվի։
– Ըստ վաշինգտոնյան փաստաթղթի՝ Հայաստան-Իրան սահման է բերվում ԱՄՆ-ի ներկայությունը։ Դա վտանգավոր չէ՞ նաեւ տարածաշրջանային կայունության տեսանկյունից։
– Միացյալ Նահանգների համար փաստաթղթի, թերեւս, միակ ռացիոնալ արդյունքը հենց դա է լինելու՝ պաշտոնական Վաշինգտոնն իրանական սահմանային գոտում գտնվելու օրինական հիմքերն է ապահովել իր համար։ Ընդ որում, կարեւոր էլ չէ, որ խոսքն ԱՄՆ ռազմական ներկայությանը չի վերաբերվում։
– ՌԴ փոխվարչապետ Ալեքսեյ Օվերչուկը նշել է, որ Ռուսաստանն աջակցում է Հայաստանին` «Թրամփի ուղու» հարցում, եթե դա Հայաստանի համար լավ է։ Ընդհանրապես այս համատեքստում ռուսական կողմից դիրքորոշումն ու դերակատարումն ինչպե՞ս կգնահատեք։
– Ռուսաստանի ներկայիս պահվածքը լիովին համապատասխանում է վերջին մոտ տասը տարվա ընթացքում իրականացված քաղաքականությանը։ Հատկապես 2020 թվականից սկսած Ռուսաստանը մեր տարածաշրջանում ամերիկյան ներկայությունն ապահովելուն ուղղված հետեւողական ջանքեր է իրականացրել՝ ընդհուպ մինչեւ Արցախի հայաթափման գործողությանն աջակցումը։ Այդպիսով ԱՄՆ-ին հնարավորություն է տրվել գործը սկսել մաքուր էջից՝ արդյունավետ խաղաղարարի դերում։ «Անհաջող» ռուս խաղաղարարներն իրենց տեղը զիջեցին «հաջողակ», հզոր ամերիկացի խաղաղարարին։ Ընդամենը։
-Նիկոլ Փաշինյանը՝ Հայաստանի Անկախության հռչակագրի ընդունման օրվա առիթով ուղերձում նշում է, որ Հռչակագրի առանցքային գաղափարական դրույթները կոնֆլիկտային էին։ Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք Փաշինյանի՝ ուղերձում հնչեցված պնդումները։
– Այդ քննադատության իրավական տեսանկյունից հիմնավոր լինելու քննարկումն անիմաստ է՝ այստեղ տարաբնույթ ու իրարամերժ փաստարկներն անսպառ կլինեն։ Կարեւորն այն է, որ իր այդ քննադատությամբ վարչապետ Փաշինյանն իր համախոհությունն է հավաստում ամերիակցի, թուրք, ադրբեջանցի գործընկերներին՝ ուզում է ասել, որ իր գիծն անբեկանելի է եւ դա Խորհրդային Հայաստանի սահմաններով «իրական Հայաստանն» է։ Դրանից դուրս իր համար ամեն նկրտում ապօրինի ու մերժելի է։
-Ինչպե՞ս կգնահատեք ներքաղաքական զարգացումները, Բագրատ եւ Միքայել սրբազանների դատավարությունը, Սամվել Կարապետյանի ազատազրկումը։
-Այն ուժերը, որոնք հանդես են գալիս պայմանականորեն «ավանդապահ Հայաստանի» դրոշի ներքո, վարչապետ Փաշինյանի համար ոչ այնքան քաղաքական հակառակորդ են, որքան «իրական Հայաստանի» թշնամի։ Ստեղծված իրավիճակում «իրական Հայաստանի» թշնամիները արմատական սպառնալիք են գործող իշխանության կենսական շահերի ու, Փաշինյանին տապալելու դեպքում, նրա եւ իր մերձավորների կյանքի համար։ Տեսնում ենք, որ վարչապետ Փաշինյանի նկատմամբ ընդդիմադիր ուժերն ունակ չգտնվեցին արդյունավետ քաղաքական գրոհ կամ, գոնե, դիմադրություն կազմակերպել՝ նա ավելի ճարպիկ, հետեւողական ու հաստատակամ գտնվեց։ Քանի դեռ Փաշինյանի «իրական Հայաստանը» կունենա արտաքին զորակցություն եւ տեղական ուժային կառույցների աջակցությունը, «ավանդապահ Հայաստանը» կմնա հալածյալ։ Իրավիճակը կփոխվի, եթե ու երբ ի հայտ գա «ապագայի Հայաստան» գործունակ քաղաքական պլատֆորմն իր հետեւորդներով։
Տաթև ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ 29.08.2025
Test
Test
Test
Test
Test
Test
Test
Test
Test
